Kalaycılık: Ateş, Nişadır ve Ustalığın Hikâyesi
Fethiye’nin İnönü Bulvarı’ndaki küçük dükkânında 33 yıldır kalaycılık yapan Ercan Sazcı, unutulmaya yüz tutmuş bu mesleğin son temsilcilerinden biri. Babasından öğrendiği kalaycılığı 13 yaşından beri sürdüren Ercan Usta, bakır ve kalayın sağlık açısından önemini vurgularken, mesleğin inceliklerini ve zorluklarını da paylaşıyor.
“Kalay mesleği sevmeden yapılmaz” diyen Ercan Usta, bu sanatın sadece bir iş değil, aynı zamanda bir gelenek olduğunu belirtiyor. Ancak çırak yetişmemesi nedeniyle kalaycılığın yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olduğunu da üzülerek ifade ediyor.
Kalaycılıkta Ustalığın İncelikleri
Temizlik Her Şeydir:
Ercan Usta, kalaycılıkta temizlik ve hazırlık aşamasının çok önemli olduğunu söylüyor. “Kalaylanacak kap önce kostiğe atılır, ardından tuz ruhu ile temizlenir ve zımparalanır. Eğer temizlik iyi yapılmazsa kalay tutmaz” diyor. Kalayın parlak ve düzgün görünmesinin sırrı, tamirat ve temizlik aşamasında saklı.
Nişadırın Önemi:
Kalaycılığın olmazsa olmazı olan nişadır, bakırın üzerine kalayın yapışmasını sağlar. Ercan Usta, “Nişadır olmazsa kalay olmaz, bakır kalay almaz” diyerek bu kimyasalın meslek için hayati önem taşıdığını belirtiyor.
Doğrultma ve Tamirat:
Kalaycılıkta yalnızca kapların kalaylanması değil, aynı zamanda tamiratı da büyük önem taşıyor. “Her kalaycı tamirat yapamaz. Doğrultma ve tamirat işin kalitesini belirler” diyen Ercan Sazcı, bu aşamanın ustalık gerektirdiğini ifade ediyor.
Bakır ve Kalayın Sağlık Açısından Önemi
Bakır kapların ve kalayın sağlık açısından faydalarına dikkat çeken Ercan Usta, “Bakır kapta pişen yemek daha lezzetli olur ve içinde kanserojen madde barındırmaz. Kalay ise midenin aynasıdır, sağlıklıdır” diyor. Ancak sokaklarda yapılan kalaylara karşı uyarıda bulunuyor: “Kurşunla yapılan kalay hem sağlığa zararlıdır hem de kalay tutmaz.”
Ercan Usta, bakır kapların yılda bir kez kalaylanması gerektiğini, kullanım sıklığına göre bu sürenin iki yıla çıkabileceğini belirtiyor. Kaplarda kırmızı renk oluştuğunda kalaylama zamanı geldiğini hatırlatıyor.
Kalaycılık Mesleği Neden Kayboluyor?
Çırak yetişmemesi ve gençlerin bu mesleğe ilgi göstermemesi, kalaycılığın geleceğini tehdit ediyor. “Gençler bu işi yapmak istemiyor. Çırak yetişmediği için mesleğimiz benimle birlikte bitecek” diyen Ercan Sazcı, kalaycılığın peygamber mesleği olarak anıldığını ve büyük bir emek gerektirdiğini ifade ediyor.
Pandemi döneminde bakır kaplara olan ilginin artmasıyla işlerinde bir hareketlilik yaşandığını belirten Ercan Usta, otellerden ve restoranlardan gelen siparişlerin yanı sıra bireysel müşterilerin de bakır kaplara yöneldiğini söylüyor.
Kalaycılık ve Bakır: Gelenekten Geleceğe
Ercan Sazcı, kalaycılığı bir sanat olarak görüyor ve bu mesleği gençlere öğretmek istiyor. Ancak çırak bulamamanın zorluğunu yaşıyor. “Tekrar dünyaya gelsem yine bu mesleği seçerdim” diyen Ercan Usta, işini severek yapıyor ve müşterilerinin memnuniyetini ön planda tutuyor.
Bakır kapların sağlıklı ve dayanıklı olduğunu vurgulayan Ercan Usta, “Bakır ve kalay sağlıktır. Doğadan gelen toprak, cam, ağaç ve bakır en sağlıklı malzemelerdir” diyerek, bakırın mutfaklardaki önemine dikkat çekiyor.
Bu Haberle İlgili Soru ve Cevaplar
Kalaycılık nedir ve nasıl yapılır?
Kalaycılık, bakır kapların iç yüzeyine kalay uygulanarak sağlık açısından güvenli hale getirilmesi işlemidir. Kalaylama sırasında kap önce temizlenir, ardından nişadır eklenerek kalay sıvılaştırılır ve bakır yüzeye uygulanır.
Bakır kaplar neden kalaylanır?
Bakır kaplar, zamanla oksitlenerek sağlık için zararlı hale gelebilir. Kalaylama işlemi, bakırın oksitlenmesini önler ve kapların daha sağlıklı bir şekilde kullanılmasını sağlar. Ayrıca kalay, yemeğin lezzetini artırır.
Nişadır nedir ve kalaycılıkta neden kullanılır?
Nişadır, amonyum klorür içeren bir kimyasal bileşiktir. Kalaycılıkta, kalayın bakır yüzeye yapışmasını ve düzgün bir şekilde dağılmasını sağlar. Nişadır olmadan kalaylama yapılamaz.
Sokak kalaycılarından neden uzak durulmalı?
Sokak kalaycıları, maliyeti düşürmek için kurşun kullanabilir. Kurşunla yapılan kalay hem sağlığa zararlıdır hem de kısa ömürlüdür. Ayrıca kurşunla yapılan kaplar, tekrar kalaylandığında zorluk çıkarır.
Bakır ve kalay sağlıklı mı?
Evet, bakır ve kalay sağlıklıdır. Bakır, yemeği eşit şekilde pişirirken kanserojen madde içermez. Kalay ise mide sağlığına faydalıdır ve bakırın güvenli bir şekilde kullanılmasını sağlar.
(Fethiye Ticaret ve Sanayi Odası Makri Dergisinden)
